Piwulang Asthabrata

dening : mutaqin

Satemene wejangan utawa piwulange Rama marang Wibisana iku rupa-rupa. Antarane bab-bab kang ana gepok senggole karo paprentahan, ulahpraja, ngenani kewajibane para panggedhe, para warga paprentahan, bab pidana lan paturan lan liya-liyane. Dene wejangan kang disebut Asthabrata kuwi mligi wejangan bab paprentahan nagara wae.
Tembung Asthabrata mono ateges laku kang wolu, tetuladhan kang cacah wolu. Cacah kang wolu iku miturut anane dewa kang wolu kabeh kang nduweni sesipatan dhewe-dhewe kang patut dadi tuladhane para kang ngasta pusaraning praja.


Dewa wolu mau yaiku 1. Bathara Endra, 2. Bathara Surya, 3. Bathara Bayu, 4. Bathara Kuwera, 5. Bathara Baruna, 6. Bathara Yama, 7. Bathara Candra, lan 8. Bathara Brama.
Wondene sasipate wolu miturut para dewa mau karingkes ing ngisor iki.
1. Bathara Endra
Mengku pralambang ngalam donya iku kaya dene bumi utawa lemah. Bumi iku mau padha dene badane manungsa. Lakune badan mau kudu nduweni sesipatan rila legawa anoraga.

2. Bathara Surya
Mengku pralambang yen urip ing ngalam donya iku kaya dene srengenge. Srengenge iku mujudake angen-angene manungsa, ateges manungsa kudu bisa lumebu ing gapurane kawruh, kudu bisa lumintu kaya sunare sang surya.

3. Bathara Bayu
Iku pralambange napasing manungsa. Napas mono kudu tansah bisa dadi talining ngurip lan bisa ngukuhake kanggo nandukake pakarti sumujud ing Pangeran kang Murbeng Titah, Gusti Allah.

4. Bathara Kuwera
Nglambangake yen ngalam donya iku mendhung. Iku minangka pasemon manungsa kang olah praja kudu bisa gawe katentreman lan kabegjan. Mau kabeh dumunung ing pangrasa.

5. Bathara Baruna
Ngalam donya iku dilambangake banyu. Banyu iku kaya dene wicarane manungsa, pagunemane manungsa. Mula manungsa kudu bisa migunakake tetembungan kang ngenaki atining liyan lan migunani kanggo sadhengah wong kang ngrungokake.

6. Bathara Yama
Iku nglambangake yen ngalani donya kaya dene lintang. Lintang iku pasemone karsa utawa derenging kekarepan. Karsa kudu bisa diereh, dikendhaleni murih bisane tumindak kang pratitis.

7. Bathara Candra
Nyemoni sipating kasucening ati kaya dene sinar rembulan, resik lan sumringah. Sinar rembulan kang resik gemrining iku sanajan katutupan mesthi yen wis pulih banjur pulih resik maneh. Semono uga ati kang suci.

8. Bathara Brama
Brama iku werdine geni. Geni minangka pasemon tumrap napsune manungsa. Napsu ana werna loro, kang utama lan kang ala. Geni yen kegedhen urupe dadi bebaya, semono ugo napsu kang ora bisa diereh, kang kegedhen, bisa nuwuhake kacilakan tumrap manungsa liyane sapadha.-padha.

Sesipatan kang wolu-wolune iku mau kanthi laras dipatrapake tumrap sing sapa wae tinanggenah ngasta pusarane nagara. Ananging sipat kang kaya ngono kuwi kabeh uga patut diugemi rakyat kang diprentah, yen mengkono tundhone bebrayan bakal bisa ayem tentrem, sadhengah gegayuhan mesthi bakal klakone.

(Kapetik saking Kalawarti Pustaka Candra)

Tegese Tembung-Tembung

Werdine : maksude, karepe
Gepok senggol : sesambungane, sambung rapete
Pidana : ukuman
Paturan : angger-angger, pranata (Ind.: peraturan)
Mligi : khusus
Tetuladhan: conto
Pusaraning praja: paprentahan
Patut : pantes
Mengku : nduweni
Ngukuhake : nguwatakae
Pakarti : panggawe
Murih : supaya