D l a m a k a n

( Sing Nulis : MUTAQIN *)


Wong yen nembe ngadeg, mesthi wae mbutuhake dlamakan. Dlamakan iku perangane awak kang paling ngisor dhewe. Sirah sarambute manggon ing dhuwur dhewe kasusul gulu banjur dhadha ing ngisore. Weteng, bokong, pupu, lan sikil saya mangisor. Ing sikil iku ana kentol, gares, kemiren, lan dlamakan uga ora keri.
Kanthi dlamakan manungsa bisa ngadeg kanthi jejeg, mlaku kanthi kepenak, bisa nindakake pakaryan lan aktivitas kanthi sampurna. Saupamane wae, nuju sawijining hari dlamakan kena eri utawa tlusupen, mesthi wae manungsa bakal ngrasakake rasa kang ora kepenak. Mlakune pincang, ngadege mesthi ora bisa jejeg.
Nanging kasunyatane dlamakan mono
ora patiya oleh kawigaten utawa perhatian karo manungsa dhewe kang nduweni. Malah terkadhang perlakuwane manugsa uga beda marang dlamakan katandhing karo perangane awak liyane. Upamane jantung, paru, ginjel, lan liya-liyane.
Yen manungsa priksa menyang dhokter, didhiagnosis kena penyakit jantung utawa paru, mesthi bingung setengah mati. Enggal-enggal golek dhokter spesialis lan ngrancang milih rumah sakit sing bounafite kanggo mertamba. Nanging yen sing oleh giliran lara iku dlamakane mesthi dianggep sepele, entheng, ora bakal golek dhokter spesialis. Lha, pancene ya durung ana dhokter spesialis dlamakan.
Nanging bakal beda rikala pemain sepak bola utawa pelari arep ngayahi jejibahan main ing pertandhingan utawa perlombaan. Dlamakan bakal oleh kawigaten kang mirunggan. Apa ya bisa nglirwakake dlamakan? Pemain sepak bola ngendi sing bisa tandhing tanpa dlamakan? Pelari sapa sing bisa lomba tanpa nganggo dlamakan? Nuju ngene iki, manungsa lagi sadhar yen dlamakan uga kalebu perangane awak kang penting sanajan manggone ing ngisor dhewe lan yen ana telek sing gandane ora enak, mesthi wae dlamakan sing kena luwih dhisik.
Sedulur para maos, kahanan kang kaya mangkono mau ora beda adoh karo kahanane bangsane awake dhewe, bangsa Indhonesia tercinta kang lagi wae nindaki pemilu legeslatif wulan April kepungkur lan bakal ngadhepi pemilu presidhen ing wulan Juli kang bakal klakon.
Nasibe wong cilik utawa rakyat jelata ora beda karo nasibe dlamakan. Wong cilik iki manggone ing ngisor, ora duwe jabatan babar blas. Nanging yen tekan titi wancine bakal dadi rebutan. Suarane wong cilik gedhe banget guna lan paedahe tumrap para calon-calon legeslatif lan calon-calon presidhen.
Para pemain lan pesrta lomba peserta pemilu, cepet-cepetan, banter-banteran ngoyak suarane rakyat. Kanggo mbujuk lan ngrayu rakyat, maneka cara lan rekadaya supaya para rakyat mau aweh panyengkuyung utawa dukungan marang para calon-calon mau. Ana sing nganti entek yutan nganti tekan milyaran malah ana sing nganti triliyunan barang kanggo ngusahani murih kasembadan sedyane dadi wakil rakyat.
Nanging kasunyatan, sawise para pemain lan peserta lomba mau wis padha menang lang oleh kedhudhukan akeh kang lali marang ”dlamakan” kang kanggo nggayuh jabatane mau. Nasibe dlamakan bakal mbalik maneh kaya asal mulane. Sing bakul wedang kopi mbalik buka warung dodol wedang kopi. Sing tukang kuli bangunan mbalik maneh ngudheg pasir lan semen nggawekake gedhong marang calon sing dadi. Rakyat, tetep rakyat. Rekasa uripe tansah kecingkrangan kanggo mangan.
Sawetara sing dadi pejabat uripe sarwa mubra-mubru, plesir menyang manca negara saben minggu. Studi banding mampir ing Honolulu. Aggarane, penggelembungan dana kang dituju. Lha, konangan korupsi diukum limolas taun lagi metu. Ora bisa ngguyu, ta?
Ndeleng kahanan kang kaya mangkono, dlamakan protes kepengin dadi perangan awak liyane. Tangan, pundhak, lan yen perlu kepengin dadi sirah misan. Kepengin manggon ing dhuwur supaya kepenak lan digatekake. Amarga dlamakan sadhar tenan yen isih tetep dadi dlamakan ora bakal bisa ngowahi nasibe. Tetep rekasa, bakal disingkirake yen wis ora dibutuhake.
Nanging elinge para maos, yen awake dhewe iki wong sing wicaksana, sing jenenge dlamakan iku perangane awak kang suci lan konsisten banget. Wong Jawa sing kulite sawo mateng, dlamakane putih. Wong Cina lan Jepang sing kulite kuning, dlamakane iya putih. Wong Landa sing kulite putih, dlamakane ya padha karo wong Jawa lan wong Cina. Lha wong negro sing kulite huireng kae, dlamakane apa iya ireng? Hora.... dlamakane wong negro iya tetep putih.
Dadi cekaking cinarita, dlamakan mono pralambang saka Pengeran kalebu perangane awak kang suci ora gampang malih warna. Iku mratandhani yen mung rakyat jelata utawa wong cilik kang nduweni watak konsisten ing ndalem nindaki panguripan ing bebrayan utawa masyarakat berbangsa dan bernegara. Leres menapa mboten? Sumangga kersa.

Lasem, pungkasaning wulan April 2009 jam 11 mbengi
Panulis*): Guru Basa Jawa SMP Tegaldowo